به گزارش گفتارنامه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان صبح امروز(یکشنبه) در همایش «چندجانبه گرایی در سیاست خارجی ایران؛ ظرفیت ها و راهبردها» که در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد، اظهار داشت: انقلاب ارتباط بسیار تنگاتنگی با سیاست خارجی داشت، یکی از مهمترین حوزه‌های حکومت داری سیاست خارجی بود. از زمان قاجار تا دوران حکومت قبلی، ایران در قالب نظام دوقطبی تعریف می‌شد.

ظریف گفت: نباید شعار زده صحبت کرد، دوران قبل از انقلاب هم حتما تلاش هایی در ایجاد توازن و استقلال وجود داشت و حتما حدی از کنشگری مستقل را رژیم سابق داشته است.

وزیر خارجه کشورمان ادامه داد: استقلال یعنی درون‌زا بودن نه منفک بودن از جهان، استقلال یعنی اتکا به درون برای ادامه حیات خود که این در صنعت، روابط خارجی، وابستگی به نفت و موارد دیگر معنا می‌دهد.

وی تصریح کرد: ترامپ و تیم وی صادق هستند و آنچه که دیگران می‌خواستند ولی به زبان نمی‌آوردند را این‌ها می‌گویند. آمریکا می‌گوید اگر از عربستان یک هفته حمایت نکند آنها فارسی صحبت می‌کنند، استقلال یعنی کسی نتواند این حرف را در مورد ما بزند.

ظریف تصریح کرد: استقلال یعنی اینکه ما بتوانیم بدون حمایت از قدرت‌ها به حیات خود ادامه دهیم و کسی نتواند بگوید ما با فشار غرب، چینی یا روسی حرف می‌زنیم. بخاطر اینکه ما درون زایی را در کشور ایجاد کردیم.

وزیر امور خارجه کشورمان ادامه داد: دنیای امروز، دنیایی پساغربی است. جهان امروز دیگر شرایطی که در قرون گذشته وجود داشت مبنی بر اینکه همه امکانات و تحولات عالم در غرب جمع شده بود و از آنجا نشات می‌گرفت را ندارد.

وی گفت: اجلاس سال ۲۰۱۷ کنفرانس امنیتی مونیخ تحت عنوان مدیریت جهانی پساغربی برگزار شد، بنابراین این صرفا حرف ما نیست و یک واقعیت جهانی است که دیگر غرب، نه انحصار تحولات را دارد و نه انحصار تصمیمات جهانی را.

ظریف افزود: بنابراین در چنین جهانی نمی‌توان صرفا نگرش به شرق یا نه صرفا نگرش به غرب داشت، بلکه باید با دیدی همه جانبه به همه طرف نگاه کرده و با کشورها رابطه داشت.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه در جهان امروز منابع قدرت متکثر شده است، افزود: ما در دنیایی همه‌جانبه زندگی می‌کنیم و نیاز داریم که در چنین دنیایی رویکرد و نگاهی همه جانبه داشته باشیم.

وی افزود: دیگر کسی نمی‌تواند بگوید که تعداد تانک، توپ یا سلاح هسته‌ای می تواند آینده تحولات را تعیین کند چرا که منابع و ابزار قدرت، متنوع و متکثر شده و صرفا جنبه نظامی ندارد.

ظریف با بیان اینکه ما تنها زمانی در سطح بین المللی موفق بودیم که قدرت میدانی در کنار دیپلماسی هم افزایی داشته است، خاطرنشان کرد: هرگاه صرفا قدرت میدانی بوده است یا تنها با ابزار دیپلماسی کاری را پیش بردیم موفقیت چندانی نصیب ما نشد، اما هر زمان که این دو در کنار یکدیگر و مکمل هم بودند موفقیت‌های چشمگیری را به دست آوردیم.

وزیر امور خارجه کشورمان بیان کرد: در جهان پسا غربی که منابع قدرت و ابزارها متکثر شده است و رویکرد همه‌جانبه گرایانه وجود دارد شما به قدرت نظامی، مشروعیت، قدرت اقتصادی و قدرت معنایی نیاز دارید. همچنین شما نیاز دارید که افکار عمومی در جهت حمایت شما حرکت کند.

وی بیان کرد: امروز حاکمیت ها انحصار خود را در عرصه بین المللی از دست داده اند، به خصوص انحصار استفاده از زور که برای حاکمیت ها بسیار اهمیت داشت هم از دست آنها خارج شده است که مصادیق آن را در بعد منفی می توان القاعده و داعش نام برد و در بعد مثبت آن گروه‌های همچون حزب الله. اینها به همان اندازه تأثیرگذار هستند که یک دولت تاثیر گذار است.

ظریف تصریح کرد: ما باید این نکته را بدانیم که فرهنگ، اقتصاد، علم و امثال این موارد ابزار هستند و منابع قدرت آفرین به حساب می آیند. در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی یکی از ابزارهای مورد استفاده آمریکا برای پیشبرد سیاست های ضد کمونیستی خود علیه شوروی، ابزار آموزش در مدارس بوده است.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه در جهانی که همه جانبه است ما هم باید در خصوص استفاده از ابزارها همه جانبه نگر باشیم، گفت: ما باید بتوانیم اولویت های خود را به نحوی تنظیم کنیم که اگر برخی از آنها تزاحمی با دیگری داشت بدانیم که کدام یک می تواند ارجح بر دیگری باشد.

ظریف تصریح کرد: همیشه یکجانبه گرایی یکی از انتخاب های آمریکا بوده است ولی در چند دولت این کشور، یکجانبه گرایی به عنوان یک سیاست اصلی دنبال شده است. در دولت بوش پسر و دولت ترامپ اینگونه‌ بوده است.

وی در خصوص برگزاری نشست ورشو گفت: حرکت مذبوحانه ای که آمریکایی ها در ورشو انجام دادند به خاطر این است که می‌فهمند یکجانبه گرایی مشروعیت ندارد.

وزیر امور خارجه افزود: زمانی که آمریکا به عراق تجاوز کرد آیا به قدرت نظامی متحدانش برای حمله به عراق نیاز داشت؟ نیروی نظامی بعضی از کشورها نه تنها کمکی به آمریکا نکرد بلکه آمریکا مجبور بود نیرویی برای حفاظت از آنها اختصاص دهد و ارتش آمریکا یا بلک واتر را مسئول کرده بود از همین کشورها حمایت کنند.

ظریف تصریح کرد: آمریکا چهار بار در سال گذشته تلاش کرد همان اجماع امنیتی که علیه ایران داشت و با برجام به قول آقایان نافرجام، در آن شکست خورده بود هم آن را احیا کند.

وی ادامه داد: یک بار خانم نیکی هیلی تلاش کرد به اسم تظاهرات دی ماه سال گذشته ما را به شورای امنیت ببرد اما جلسه به نشستی ضد آمریکایی تبدیل شد و هرکس صحبت کرد و از برجام گفت. بار دیگر درخصوص یمن خواستند از شورای امنیت علیه ایران قطعنامه بگیرند که آن هم موفق نبود و روسیه وتو کرد.

وزیر امور خارجه بیان کرد: روسیه هیچ گاه در موضوع هسته ای از حق وتو استفاده نکرد اما در موضوع یمن این کار را انجام داد و مانع از آن شد که اجماع امنیتی علیه ایران شکل بگیرد.

ظریف گفت: بار سوم خود ترامپ در شورای امنیت حضور پیدا کرد که آن هم شکست خورد و اعضای شرکت کننده همه از برجام حمایت کردند. اینها برای احیای مجدد اجماعی است که با از بین رفتن شش قطعنامه علیه ایران پس از برجام از دست دادند.

وی افزود: بار دیگر آقای پمپئو به جلسه عادی شورای امنیت رفت، نشستی که تا آن زمان در حد کارشناس هم در آن شرکت نمی‌کردند و در خصوص بررسی ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱ بود. پمپئو تا آخر جلسه در نشست ماند و زمانی که همه سفرا بیرون بودند در آنجا ماند و از ایران گفت که باز هم نتیجه ای نگرفتند.

ظریف ادامه داد: این که می بینیم در لهستان جلسه تشکیل می دهند، اول اسمش را ایران می‌گذارند و وقتی با مخالفت جهانی روبرو می شوند اسمش را عوض می کنند برای چیست؟ اگر نامه اول آقای پمپئو و وزیر خارجه لهستان را ببینید تنها موضوع ایران است و اساسا حرفی از خاورمیانه نیست اما بعد اسم نشست را عوض کردند.

وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: وقتی دیدند نمی توانند یک بیانیه مشترک منتشر کنند، گفتند در آخر جلسه جمع‌بندی خود را می‌دهیم و در آنجا هم گرفتار شدند. چرا این کار را می‌کنند؟ چون می بینند که یکجانبه گرایی مشروعیت ندارد.

وی با بیان اینکه آمریکا با تحریم خیلی به ما فشار وارد کرده است، افزود: اینکه می‌گوییم ما به مقاومت مردم افتخار می کنیم به این معنی نیست که ما بگوییم مردم وظیفه شان است این کار را کنند، وظیفه ماست که هم این مقاومت را قدر بدانیم و هم فشار بر مردم را کم می‌کنیم.

ظریف گفت: اینکه بگوئیم مردم همیشه مقاومت کردند، ۴۰ سال است مقاومت می کنند و باز هم مقاومت خواهند کرد، خب پس ما چه کاره‌ایم؟ چرا مردم ما را انتخاب کرده اند؟

وزیر امور خارجه تصریح کرد: اگر قرار بود مردم مقاومت کنند و همه مشکلات با مقاومت مردم حل شود، پس وظیفه ما چیست؟

وی تصریح کرد: همانگونه که نمی‌توانیم پشت توطئه های امپریالیسم و نظام سلطه پنهان شویم و ناکارآمدی خود را گردن آنها بیاندازیم، همانطور هم نمی‌توانیم پشت مقاومت مردم پنهان شویم. ما به عنوان کارگزاران مردم وظیفه داریم فشار را بر روی مردم کم کنیم و این کاری است که برای آن تلاش می‌کنیم.

ظریف بیان کرد: اینکه چقدر موفق باشیم اول مردم باید قضاوت کنند و مهمتر از مردم هم خدا باید قضاوت کند اما واقعیت این است که آمریکا آنچه را که در برجام از دست داد یک شکست راهبردی برای این کشور بود، شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران را از دست داد.

وزیر امور خارجه افزود: برای همین هست که نتانیاهو از روز اول مخالف برجام بود چراکه اگر نگرانی وی هسته ای بود، برجام این نگرانی را رفع کرد. نگرانی نتانیاهو و تندروهای آمریکایی این بود که فضای اجماع جهانی علیه ایران نابود شده بود.

وی خاطرنشان کرد: چهار بار در یک سال گذشته در شورای امنیت تلاش کردند این اجماع جهانی را بازسازی کنند اما شکست خوردند، در لهستان هم تلاش کردند و آنجا هم به لطف خدا و تلاش همکاران من شکست خوردند و البته آنها باز هم تلاش خواهند کرد.

ظریف با بیان اینکه برگزاری نشست ورشو و اقداماتی از این دست نشان دهنده اهمیت چند جانبه گرایی است، گفت: ما به افراط و تفریط عادت کردیم، چند جانبه گرایی قدرت را جایگزین نمی‌کند بلکه قدرت را تعدیل می‌کند.

وزیر امور خارجه تصریح کرد: این یعنی آمریکا ناچار است کنفرانس لهستان را برگزار و عنوان آن را عوض کند، به خاطر اینکه می‌خواهد بگوید آمریکا علیه ایران تنها نیست و مثلا ۳۰ کشور ضد ایران هستند.

وی ادامه داد: در واقع اهمیتی که چند جانبه گرایی دارد این است که معادله ای است بین قدرت و مشروعیت نه اینکه جایگزینی باشد برای قدرت.

ظریف بیان کرد: ما در حوزه سیاست خارجی انقلاب اسلامی به درون زایی به عنوان لازمه استقلال نگاه می‌کنیم و نه به عنوان یک مشکلی که برای ما ایجاد شده است.

وزیر امور خارجه با اشاره به گفتگویی که با کیسینجر در نشستی داشته است، گفت: کیسینجر می گفت ایران باید بین آرمان و دولت یکی را انتخاب کند، من به وی که مدیر جلسه بود گفتم هر زمان آمریکا تصمیم گرفت و انتخاب کرد که بخواهد آرمان باشد یا کشور آن وقت ایران هم تصمیم می‌گیرد.

وی ادامه داد: یعنی شما(آمریکا) درست است که عمل نمی کنید اما ادعا می‌کنید که آرمان خواه هستید و آرمانخواهی مبنای قدرت شماست.

ظریف با اشاره به نقش هالیوود در آرمانخواهی آمریکا اظهار داشت: هالیوود یک مبنای قدرت آمریکا است. من به آقای کسینجر گفتم شما می‌خواهید مبانی قدرت خود را حفظ کنید ولی از ما می خواهید مبانی قدرت خود را از دست بدهیم؟

وی تاکید کرد: آرمان خواهی و گرایش به منافع ملی را در تضاد با هم نبینید بلکه در تداوم یکدیگر ببینید، آن وقت است که می توانید در این منظومه اولویت ها را تعیین کنید.

وزیر امور خارجه در پایان خاطرنشان کرد: این اولویت ها به این معنی نیست که آرمان را باید فدای واقعیت کنیم یا واقعیت را فدای آرمان کنیم، بلکه باید طبقه بندی کنیم و در این مجموعه چهارچوب مشخصی داشته باشیم و همه جانبه نگر باشیم و در آن صورت می‌توانیم در این دنیای پر آشوب سیاست خارجی موفق باشیم.