سرویس بین‌الملل گفتارنامه_محمدحسن گودرزی: حملات اخیر ارتش آمریکا به مواضع گروه‌های نزدیک به ایران در عراق، باعث شده که بسیاری این حملات را به نوعی ادامه تنش گذشته بین ایران و آمریکا ارزیابی کنند. به عبارت دیگر با این اتفاق و با توجه به تحولات پیش آمده در رابطه با بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات برجامی خود باعث شده که برخی عقیده داشته باشند که امیدواری‌هایی که در رابطه با بازگشت سریع واشنگتن به برجام وجود داشت، حالا وضع را برای هر دو کشور پیچیده‌تر کرده است.
گفتارنامه در این رابطه گفت‌و‌گویی با اردشیر پشنگ کارشناس مسائل خاورمیانه داشته است که در ادامه می‌آید:
گفتارنامه: برخی عقیده دارند که حملات اخیر به آمریکا در سوریه پیامی از سوی دولت بایدن برای فشار بر ایران در مورد برجام است. این موضوع را تا چه حد درست می‌دانید؟
بیش از اینکه حملات اخیر به مرز مشترک عراق و سوریه و به پایگاه‌های وابسته به شبه‌نظامیان کتائب که از گروه‌های رادیکال حشدالشعبی شمرده و از گروه‌های نیابتی ایران حساب می‌شوند، فشاری به ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی خود باشد، پاسخی به ایران بود که در مضان اتهام حمایت از حملات چند هفته اخیر به پایگاه نظامیان آمریکایی در فرودگاه اربیل کردستان عراق و حمله به منطقه سبز بغداد که سفارت آمریکا در آنجا قرار دارد که از سوی نیروهای نیابتی ایران انجام شده بود.
این پاسخ دولت جو بایدن به ایران بود. جو بایدن با تاخیر در واکنش به این اقدامات ایران در وحله اول فضای هیجانی به وجود آمده را کنترل کرد و دوما میزان دقت را بالا برد و سوم اینکه با اظهار نظر روز شنبه خود در مورد این حملات، صحت این حملات را بیش از پیش راستی آزمایی کرد. از سوی دیگر جو بایدن تلاش کرد که تناسبی بین کنش و واکنش داشته باشد. حمله به پایگاهی که هیچ نیروی ایرانی در آن حضور نداشت در واکنش به حملاتی که به نظر می‌رسد هیچ نیروی ایرانی در آن به صورت مستقیم دخالت نداشته است.
گفتارنامه: به هرحال این حملات بر جدی‌ترین موضوع مورد منازعه میان ایران و آمریکا یعنی برجام تاثیرگذار خواهد بود. به عقیده شما این حملات در خصوص برجام چه پیامی داشت؟
در یک شکل کلی‌تر حمله آمریکا به پایگاه مذکور در مرز عراق و سوریه، در حوزه برجام پیام روشنی برای ایران و کشورهای منطقه دارد. کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس از احیای برجام بین ایران و آمریکا به دلیل اینکه این توافق موجب افزایش قدرت ایران در منطقه شود هراس دارند. آمریکایی‌ها با این حمله این پیام را به آنها داده‌اند که قرار نیست همه تخم مرغ‌های خود را در سبد ایران بگذارند و ایران بی محابا به قدرتی در منطقه تبدیل شود بلکه باید پاسخگوی رفتارهای خود باشد.
گفتارنامه: آیا در این زمینه پیامی برای ایران نیز داشت؟
بله. از سوی دیگر این حمله پیامی برای ایران داشت که آمریکا چندان مایل نیست انعطاف به خرج داده و از رفتارهای ایران به دلیل بازگشت به برجام چشم پوشی کند. آمریکایی‌ها رفتار خود را در این زمینه به گونه‌ای برنامه ریزی کرده‌اند که سیاست بایدن در قبال ایران سیاستی میانه بین ترامپ و اوباما باشد.
گفتارنامه: فکر می‌کنید بعد از این اتفاقات و بازگشت دوباره آمریکا به برجام، نقش ایران در سوریه کمرنگ تر شود؟
در خصوص آینده نقش ایران در سوریه، این نقش بیش از آنکه متاثر از سیاستهای منطقه‌ای آمریکا باشد به تحولات داخلی سوریه مرتبط است. اگر ایران و آمریکا به توافق دست پیدا کنند، افزایش درآمدهای ایران به دلیل افزایش صادرات نفت و کاهش تحریم‌ها به تدریج اقتصاد ایران را قوی می‌کند. تقویت اقتصاد ایران از منظر تئوری رئالیسم تهاجمی انباشت بنیه اقتصادی، لجستیکی و در حالت دیگر افزایش نیروی نظامی ایران خواهد شد. به تعبیر دیگر این توافق می‌تواند نفوذ ایران در منطقه و به طور خاص در سوریه را افزایش دهد. اما بخش دیگر این ماجرا به مناسبات داخلی بحران سوریه، آینده بحران سوریه و اینکه در آنجا روسیه تا چه اندازه اجازه حضور دولت‌های دیگر را بدهد و در شمال شرق سوریه که در کنترل ائتلاف کُردی-آمریکایی است چه اتفاقاتی رخ می‌دهد، بستگی دارد.
گفتارنامه: به نظر شما آینده سوریه و حضور ایران در این کشور با توجه به نقش و حضور روسیه به کجا خواهد انجامید؟
ایران در یک مقطع و هنگامی که بحران سوریه به یک مرحله حاد رسید در حالیکه مهمترین متحد دولت سوریه بود در انتخابی بین بد و بدتر انتخاب بد را برگزید و خواستار حضور روسیه در سوریه شد. البته حضور روسیه در این کشور صرفا به درخواست ایران نبود و به سیاستهای منطقه‌ای روسیه و نگاه سلطه جویانه پوتین و تقابل با آمریکا در منطقه بازمی‌گردد.
حضور روسیه هرچند توانست در کوتاه و میان مدت به نفع ائتلاف حامی دولت سوریه و حتی باعث شکست سیاستهای خارجی ترکیه و الحاق آن به این ائتلاف شد اما در بلند مدت روس‌ها با تاکید بر حضور خود در پایگاه زمینی-دریایی در طرطوس سوریه به صراحت بارها اعلام کردند اجازه به حضور هیچ قدرت خارجی دیگر در سوریه نخواهند داد و این تهدید شامل آمریکا، ترکیه و حتی ایران خواهد بود. و در بلندمدت به نظر می‌رسد که روس‌ها با نزدیکی به دولت بشار اسد و وابستگی که اسد به آنها پیدا کرده‌است بزرگترین مانع برای حضور ایران در سوریه باشند. به دلیل اینکه بحران به مرحله پایانی خود نرسیده همچنان کشورهای دیگر در سوریه حضور دارند اما با پایان آن، رقابت بین کشورهای حاضر در سوریه بیشتر خواهد شد.
