امروزه پیشرفت صنایع در حدی است که مخاطرات و رخدادهای گوناگون ، حیات بشری را تهدید می کند . مدیران مناطق صنعتی که دارای دیدگاه و رویکرد  مدیریت رخدادها و بحران می باشند  و چاره اندیشی را از قبل نموده اند و به آمادگی نسبی مناسبی رسیده اند در هنگام رویایی با حوادث و مخاطرات غافلگیر نشده و کمتر آسیب می بینند و به راحتی بحران را پشت سر می گذارند ، بطوریکه میزان آسیب های جانی و خسارات مالی در حوزه مدیریتی آنان به طور محسوسی کم بوده و امنیت بشری را برای حفظ جان و دارایی خود و جامعه فراهم کرده اند . از درایه های پایداری و توانمندی مدیریت در مناطق صنعتی ، بهبودکارکردو افزایش ایمنی و توانمندی پرسنل در مقابله با سوانح پیرامونی و پیش رو می باشد . آسیب های جانی ، مالی و زیست محیطی حوادث ، می توانند به طور مستقیم و غیرمستقیم ، در مناطق صنعتی باعث بروز مشکلات عدیده گردند . از این رو امروزه کاهش آثار و پیامدهای سوانح ، به یکی از اولویت های سازمان تبدیل شده است ، علیرغم تمام تلاش هایی که در سایت های صنعتی مختلف به منظور کاهش سوانح صورت می گیرد ، هرساله حوادث زیادی در مناطق صنعتی مختلف رخ می دهد .

این حوادث در صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی جلوه خطرناک تری به خود می گیرند و باعث خسارات عمده به محیط زیست ، تجهیزات و همچنین آسیب منجر به نقص عضو ، از کارافتادگی و مرگ افراد می باشد .به منظور کاهش اثرات سوانح در چنین شرایطی که باعث بروز سانحه و شرایط اضطراری می گردد پیش بینی حوادث محتمل و برنامه ریزی جهت مقابله با آنها اهمیت حیاتی دارد . اگر سوانح به درستی کنترل  نشود ممکن است

حالت گسترده ای به خود گیرند و متعاقبا برنامه ریزی جامع تری را می طلبد .

یکی از حوادث شایع در مناطق صنعتی نشتی و انفجار خطوط لوله می باشد که نمونه بارز آن حادثه نشتی لوله انتقال نفت در منطقه برومی اهواز در روز پنج شنبه هفته  گذشته است .

شایان ذکر است که پرداختن به راهکارهای مدیریت مخاطرات ناشی از سوانح ، اهمیت بسیاری دراستقرار سیستم های مدیریتی و استانداردهای ایمنی ، بهداشتی و محیط زیست دارد  و لازمه ان بررسی علل ریشه ای ناشی از حوادث می باشد .

در مورد علل ریشه ای حوادث  مربوط به نشتی و انفجار لوله ها با توجه به مستندات و حوادث گزارش شده موارد زیر اشاره می گردد :

– عدم ارزیابی ریسک جامع و شناسایی مخاطرات روش کاری لمینیشن و پیش بینی اقدامات اصلاحی موردنیاز برای مقابله با شرایط احتمالی حادثه  و همچنین عدم انجام مطالعات ارزیابی ریسک برای خطوط لوله که پس از مدت طولانی مجددا در سرویس قرار میگیرند .

– ضعف در پایش ، ممیزی و بازرسی های ایمنی به صورت موثر ، مستمر و منظم روش انجام کارو پروانه کار صادرشده از سوی نمایندگان HSE ، کارفرما و پیمانکار .

– ضعف دانش و مهارت پیمانکاران نسبت به شناخت عوامل بالقوه آسیب رسان در محیط کاری و آمادگی جهت کنترل ، کاهش و حذف پیامدهای بالقوه .

– نداشتن برنامه واکنش در شرایط اضطراری ERP , عدم انجام عملیات پیگرانی هوشمند و ضخامت سنجی و …..

– ضعف در ارتباطات ( اطلاعات فرایندی بین کارکنان و افراد عملیاتی منتقل نمیگردد)

– ضعف در فرهنگ ایمنی میان کارکنان و افراد جامعه .

– قدمت صنایع نفت و عمر بالای تجهیزات و خطوط انتقال نفت و گاز و احتمال خوردگی های داخلی و خارجی و نشت نفت .

– عدم وجود تجهیزات مناسب به منظور اطلاع یافتن سریع از نشتی خطوط لوله .

لذا با توجه به بررسی علل ریشه ای و به منظور پیشگیری از بروز حوادث احتمالی آتی ، پیشنهادات اصلاحی با توجه به حوادث رخ داده شده و مستندات موجود در مناطق نفتخیز به طور کلی باید اجرایی و بررسی  گردد :

۱- انجام مطالعات مدل سازی پیامد و حریم ایمن تاسیسات و خطوط لوله

۲- تدوین دستورالعمل های تعمیراتی استاندارد

۳-پیگیری اقدامات اصلاحی مناسب و تعویض خطوط لوله های فرسوده

۴- تسریع و بهبود در فرآیندهای بازرسی های فنی دوره ای و سیستم تعمیرات پیشگیرانه منظم (   preventive Maintenance)  خطوط لوله به وسیله توپکرانی هوشمند و سایر روش ها به منظور حصول اطمینان از وضعیت سلامت خطوط لوله

۵-پیاده سازی سیستم مجوز انجام کار مورد تایید کارفرما و نظارت بر حسن اجرای آن در شرکت های  پیمانکار اجرایی

۶- بازنگری و اصلاح روش اجرایی بکارگیری پیمانکار به منظور حصول اطمینان از صلاحیت و توانمندی آنها

۷ –  ایجاد و اجرای کامل و اثربخش سیستم های مدیریت ریسک و مدیریت تغییر به منظور به حداقل رساندن خطرات و حوادث در زمان اجرا و ایجاد تغییرات احتمالی در روند اجرای کار

۸-  اطمینان از اثربخشی برگزاری دوره های آموزشی  HSE  جهت آگاهی نیروی انسانی از خطرات

۹-   نظارت مجری طرح صلاحیت ساختار HSE  پیمانکار اصلی و فرعی به منظور اطمینان از در نظر گرفتن نیروی کافی و مناسب جهت نظارت بر اجرای صحیح الزامات HSE

۱۰-  ارتباط و تعامل مناسب  و واقعی بین واحدهای hse  و واحدهای مهندسی در قبل و حین اجرای عملیات

۱۱ – لزوم تجهیز و تسهیل در حوزه امداد و نجات و ضرورت بازنگری در طرح انتقال مصدوم به بیمارستان

۱۲ – لزوم بازنگری در دستورالعمل واکنش در شرایط اضطراری و طرح سیستم مدیریت بحران  با ملاحظه منطقه مشترک کاری و  برگزاری مانورهای مدیریت بحران و شرایط اضطراری به منظور هماهنگی  موثر در زمان بحران و شرایط اضطراری .و در نهایت این مسئله را باید توجه نمود که با توجه به نیاز روز افزون به تولید و پیچیده شدن صنایع فرآیندی باعث شده است که حوادث دیگر ,  صورت ساده گذشته را نداشته و به تبع آن مدیریت سنتی حوادث پاسخگوی نیاز امروز نمی باشد. اگرچه تا رسیدن به معیارهای توسعه یافتگی در ایمنی فردی و فرایندی و سازمانی فاصله داریم اما حالا دیگر وظیفه مدیران است که  ( با دادن اهمیت متناسب به پیاده سازی سیستم ،  اقدامات پیشگیرانه و کنترلی)  به برنامه‌ریزی دقیق و ایجاد نظامی هدفمند پردازند که بتوانند در هر سه سطح استراتژی  ، تاکتیک و تکنیک نیروها و فرماندهان واجد شرایطی را پرورش دهند که در مقابله و پیشگیری با بحران ها و حوادث  ، عملکرد حرفه ای و قابل دفاع داشته باشند و فراموش نکنیم مقابله با حوادث و بحران های بزرگ نیازمند انسان های شایسته و بزرگ است .