دولت آمریکا پس از خروج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، کارزار فشار حداکثری بر ایران را به راه انداخت. اما اخیرا میان حامیان این کارزار درخصوص نحوه اعمال فشار بر جمهوری اسلامی اختلاف بروز کرده است.
طبق برجام، ایران می‌تواند در چند تاسیسات هسته‌ای، مانند فردو، اراک و بوشهر، برخی فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز داشته باشد. در پنجم نوامبر ۲۰۱۸، همزمان با اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، وزارت خارجه آمریکا، با صدور بیانیه‌ای به استمرار همکاری‌های بین المللی هسته‌ای در این سه تاسیسات یادشده مجوز‌هایی داد که تا به امروز ادامه دارند. در روز‌های اخیر، این مجوزها، خصوصا مجوز فردو و اراک، در کانون جدال‌های تندروهای واشنگتن قرار گرفته است. محافل مخالف جمهوری اسلامی در واشنگتن می‌گویند این مجوزها و نیز معافیت‌های فروش نفت، که چند هفته دیگر منقضی می‌شوند، نباید تمدید شوند.
استمرار صدور معافیت‌های هسته‌ای و نفتی به ایران، موجب شده است که تندرو‌ها در کنگره و خارج از آن، وزارت خارجه آمریکا را به عدم جدیت در سختگیری بر جمهوری اسلامی و حتی کارشکنی در کارزار فشار حداکثری بر ایران متهم کنند. امری که با واکنش خشم‌آلود مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، مواجه شده است.
گفتنی است که دقیقا همزمان با صدور مجوزها یا معافیت‌های هسته‌ای مزبور، دولت آمریکا به هشت مشتری نفت ایران به مدت شش ماه معافیت تحریمی داد که حدود سه هفته دیگر به پایان می‌رسند. با نزدیک شدن موعد انقضای این معافیت‌ها، بحث و جدل در واشنگتن درمورد تمدید یا عدم تمدید این معافیت‌ها داغ شده است. گروهی از دیپلمات‌های کهنه‌کار وزارت خارجه از تمدید معافیت‌ها حمایت می‌کنند. براساس برخی گزارش‌های رسانه‌ای آمریکایی، هدف این دیپلمات‌ها از تمدید معافیت‌ها، حفظ برجام است. چرا که آن‌ها معتقدند صفر کردن صادرات نفت ایران ممکن است خروج ایران از برجام را تسریع کند. علاوه بر این، آن‌ها نگران‌اند که با حذف نفت ایران، تعادل بازار نفت به هم بخورد. اما در مقابل این دیدگاه، جان بولتون، مشاور امنیت ملی، و لاری کودلا، مشاور اقتصادی کاخ سفید از قطع کامل صادرات نفت ایران حمایت و ادعا می‌کنند چنین امری تعادل بازار‌های نفت را به هم نخواهد زد.
در جلسه استماع چند روز پیش مجلس سنا، که با حضور پومپئو، برگزار شد، سناتور تد کروز از وزیر خارجه درخواست کرد که معافیت‌های هسته‌ای و نفتی ایران متوقف شوند. کروز در این جلسه از پومپئو پرسید که آیا آمریکا دوباره معافیت‌های هسته‌ای را تمدید خواهد کرد. به گزارش گفتارنامه به نقل از فرارو، اما پومپئو از ارائه یک پاسخ صریح به این پرسش خودداری کرد و فقط بر سختگیری دولت آمریکا بر ایران تاکید کرد. پومپئو در پاسخ به پرسش کروز گفت: «معتقدم که به چالش کشیدن این حقیقت که ما در زمینه تحریم‌ها علیه ایران سختگیر بوده‌ایم، دشوار است. در رابطه با معافیت‌های خاص – هر دو معافیت‌های نفتی و هسته‌ای- امروز اعلامیه خاصی ندارم.» پومپئو در ادامه، به کروز گفت که مایل است در یک جلسه محرمانه درباره معافیت‌های هسته‌ای گفتگو کند. چرا که این امر به گفته پومپئو، «پیچیده» است.
در رابطه با معافیت‌های نفتی هم کروز به پومپئو فشار آورد که این معافیت‌ها دیگر تمدید نشود. وزیر خارجه در این خصوص اعلام کرد: «معتقدم که ما در هدف‌مان مبنی بر صفر کردن صادرات نفت ایران در سریع‌ترین زمان ممکن، واضح بوده‌ایم. ما این را ادامه می‌دهیم.»
اما به ظاهرا کروز اظهارات پومپئو را به اندازی کافی واضح و قوی ندانست. در نتیجه به او گفت: «اجازه بدهید صریحا شما و وزارت خارجه را ترغیب کنم که معافیت‌های هسته‌ای و نفتی را تمدید نکنید. فکر می‌کنم فشار حداکثری باید به معنای فشار حداکثری باشد.»
به نظر می‌رسد که سناتور‌ها از احتمال صدور معافیت‌ها توسط وزارت خارجه نگران هستند. در نتیجه تصمیم گرفتند مستقیما به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نامه بنویسند. در نهم آوریل، شش سناتور، از جمله تام کاتن، تد کروز و مارکو روبیو، در نامه‌ای به ترامپ، از او خواسته‌اند که مایک پومپئو، معافیت‌های هسته‌ای را تمدید نکند. این معافیت‌ها و معافیت‌های نفتی در اوایل ماه می آینده منقضی خواهد شد و تمدید یا عدم تمدید آن‌ها در حوزه اختیارات مایک پومپئو است.
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که وزارت خارجه آمریکا مایل است معافیت‌های هسته‌ای ایران را تمدید کند. دو منبع آگاه آمریکایی به خبرگزاری بلومبرگ گفته‌اند آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند که معافیت‌های هسته‌ای تمدید شوند. یکی از این دو منبع گفته است سناتور‌های جمهوریخواه در حال بررسی راه‌های مقابله با تمدید احتمالی این معافیت‌ها هستند. یکی از گزینه‌های سناتور‌ها برای لغو معافیت‌ها، معطل کردن انتصاب برخی مقامات دولتی است. بیلی گریبین، سخنگوی کروز این گزینه را رد نکرد. گریبین گفت: «دولت ترامپ باید هرگونه اجرای توافق (هسته‌ای) را، از جمله معافیت‌های نفتی و هسته‌ای که وزارت خارجه صادر می‌کرد، پایان دهد. سناتور کروز برای ترغیب دولت به انجام این کار از همه گزینه‌های موجود استفاده خواهد کرد.»
یک روز پس از جلسه تنش‌آلود سنا، پومپئو تصریح کرد نمایندگان آمریکایی که خواستار اعمال تحریم‌های شدیدتری بر ایران هستند، دنبال خودنمایی هستند. پومپئو گفته است اتهاماتی نظیر اینکه وزارت خارجه فشار حداکثری بر ایران را کمتر می‌کند، «مضحک» است. چنین اتهاماتی، معمولا از سوی گروه‌های محافظه‌کار مطرح می‌شود.
پومپئو، در مسیر پرواز به سمت کشور پاراگوئه به خبرنگاران همراه خود، در مورد انتقادات سناتور‌ها از وزارت خارجه، گفت: «مردم می‌خواهند داستانسرایی کنند. مردم می‌خواهند روزنامه بفروشند. فهمیدم. نمایندگان کنگره خودنمایی خواهند کرد. این را هم فهمیده‌ام. وزارت خارجه کار درست را انجام خواهد داد.»
اختلافات فعلی در واشنگتن، نشان داد که گروه‌های تندرو بر سر افزایش فشار بر ایران با یکدیگر رقابت می‌کنند. رقابتی که هنوز ترامپ وارد آن نشده و تا حالا هیچ تصمیمی درباره معافیت‌های هسته‌ای و نفتی نگرفته است؛ بنابراین باید دید که نهایتا ترامپ دیدگاه کدام گروه را قبول می‌کند.
