ترامپ روز گذشته (جمعه) فرمان وضعیت فوق العاده را با هدف تامین مالی ۸ میلیارد دلاری برای ساخت دیوار مرزی با مکزیک به بهانه جلوگیری از مهاجران غیرقانونی، امضا کرد؛ اقدامی که سران حزب دمکرات آمریکا آن را «کودتای خشن» علیه قانون اساسی آن کشور دانستند.
به گزارش گفتارنامه به نقل از ایرنا رئیس جمهوری آمریکا در کنفرانسی مطبوعاتی گفت که اختیارات اجرایی خود را برای ساخت دیوار مرزی به کار می گیرد. او تصریح کرد: انتظار دارم ساخت این دیوار ۱۰۰درصد موفقیت آمیز باشد.
مجلس نمایندگان آمریکا پیشتر طرح ساخت این دیوار را با اختصاص یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار برای ساخت ۸۸ از ۳۷۶ کیلومتر تائید کرده بود اما این مبلغ ترامپ را راضی نکرد.
بعد از اینکه ترامپ، فرمان اعلام وضعیت فوق العاده را امضا کرد، «نانسی پلوسی» رئیس دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا و «چاک شومر» رئیس اقلیت دموکرات در مجلس سنا با انتشار بیانیه ای مشترک اعلام کردند: اعلام غیر قانونی رئیس جمهوری که برخاسته از بحرانی ناموجود است، کودتایی خشن علیه قانون اساسی ما به شمار می رود.
در این بیانیه آمده است: اعلام ترامپ، آمریکا را با سرقت بودجه های دفاعی متزلزل می کند؛ بودجه هایی که به آنها در موارد اضطراری در امنیت ارتش و ملت نیاز خواهیم داشت…کنگره از اختیارات قانون اساسی در مجلس نمایندگان و دادگاه ها و در برابر مردم با هر وسیله ممکن استفاده خواهد کرد.
این بیانیه تاکید می کند: این، آشکارا قاپیدن قدرت از سوی یک رئیس جمهوری ناامید است که از محدوده قانون بیرون رفته است و تلاش می کند تا آنچه را که در روند قانونی مطابق قانون اساسی نتوانسته انجام دهد، به دست آورد.
الیوت انگل عضو دمکرات و رئیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا نیز با انتقاد از ترامپ در اعلام وضعیت فوق العاده مرزی، گفت: ما او را در دادگاه خواهیم دید.
انگل، سخنان ترامپ را «سخنرانی شرم آور و پرهیاهو» توصیف کرد که «با بیگانه هراسی و مغالطه آمیخته شده است».
وی افزود: اعلام وضعیت فوق العاده برای مرزها یک نمایش مضحک است. این کار یک مرد بیچاره است که نمی تواند قول های مزخرف انتخاباتی خود را عمل کند.
این تصمیم ترامپ در حالی اتخاذ شد که عصر پنجشنبه، کنگره آمریکا با اکثریت قاطع به طرح قانون بودجه رای داد بدون اینکه هزینه ساخت دیوار مرزی را تامین کند و این شکستی قانونی برای رئیس جمهوری آمریکا بود.
**معنای وضعیت فوق العاده چیست؟
وضعیت فوق العاده حقی است که کنگره آمریکا به دستگاه اجرایی یعنی دولت می دهد تا با بحران های فوری با سرعت و قاطعیت برخورد کند. در چنین وضعیتی رئیس جمهوری آمریکا این حق را می یابد که از هر قید و شرط یا حدودی در تعامل با بحران در امان باشد.
اما این وضعیت فوق العاده ملی نیازمند آن است که رئیس جمهوری، وجود بحران را به کنگره ابلاغ کند و به صورت دوره ای آخرین وضعیت بحران را به اعضای کنگره اطلاع رسانی کند.
فرمان وضعیت فوق العاده ترامپ به او اجازه خواهد داد بخشی از بودجه تایید شده از سوی نمایندگان را به اهداف دیگری اختصاص دهد مشروط بر اینکه دادگاه های آمریکایی در این باره ورود نکنند یا کنگره مانع آن نشود.
** تاریخچه ای از فرمان های وضعیت فوق العاده در آمریکا
در سال ۱۹۷۶ رئیس جمهوری پیشین آمریکا «جرالد فورد» قانون وضعیت های فوق العاده ملی را به امضا رساند که هدف آن جلوگیری از اعلام های وضعیت فوق العاده نامحدود و طولانی بود.
از آن زمان تاکنون روسای جمهوری آمریکا ۵۳ بار از فرمان وضعیت فوق العاده استفاده کردند که بارزترین این فرمان ها، مرتبط با بحران تصرف لانه جاسوسی آمریکا در ایران در سال ۱۹۷۹ از سوی جیمی کارتر، حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و صدور فرمان جورج بوش و اعلام باراک اوباما در سال ۲۰۰۹ برای مقابله با انتشار آنفلوآنزای خوکی بوده است.
** چالش های ترامپ
اما هیچ کدام از این اعلام وضعیت های فوق العاده تاریخی با فرمان اخیر ترامپ قابل مقایسه نیست. چرا؟
۱-تناقض با قانون اساسی و نبود پشتوانه حمایتی قانونگذاران
قانونگذاران آمریکایی در بیانیه های خود اعلام کردند که ساخت دیوار مرزی با قانون اساسی آمریکا در تناقض است. تناقض با قانون اساسی آمریکا به معنای نبود وضعیت بحرانی اقناع کننده و هماهنگی لازم با قانونگذاران آمریکایی است. به عبارت دیگر، باید منتظر مخالفت کنگره آمریکا شامل همه دموکرات و نیمی از جمهوری خواهان با این اعلام ترامپ ماند.
در هیچ کدام از اعلام وضعیت های فوق العاده از سوی روسای جمهوری پیشین آمریکا چنین شکافی بین دولت و قانونگذاران آمریکایی سابقه ندارد و این یعنی شعله ور شدن نزاع های قانونی در داخل آمریکا و تشدید فشارهای داخلی بر دولت آن.
۲- هدف سیاسی و انتخاباتی نه امنیت ملی
به گفته سیاستمداران آمریکایی و چنان که از بیانیه های نمایندگان این کشور بر می آید، دونالد ترامپ با اعلام وضعیت فوق العاده صرفا اهداف سیاسی و انتخاباتی (تحقق وعده انتخاباتی او به هر وسیله ممکن) را دنبال می کند. در چنین وضعیتی، بازی با برگه امنیت ملی و اعلام وضعیت فوق العاده از سوی ترامپ، تنها برای انتخابات، بدون دلیل اقناعی و موجه، نه تنها برای حزب دموکرات آمریکا بلکه برای بخش قابل توجهی از هم حزبی های جمهوری خواه ترامپ، نابخشودنی خواهد بود.
حتی پیش از اعلام وضعیت فوق العاده، افراد سرشناسی مانند «پیتر شوک» حقوق دان برجسته آمریکایی، هدر دادن میلیاردها دلار را صرفا برای محقق کردن وعده انتخاباتی، «اقدامی سخیف و فضاحت بار» خوانده بودند.
۳- سرایت رسمی قانون شکنی بین المللی ترامپ به داخل آمریکا
خروج ترامپ از چارچوب های قانونی آمریکا، تداعی کننده اقدامات جنجالی او در خروج از توافقات بین المللی مانند پیمان آب و هوایی پاریس با ۱۹۴ کشور جهان، برجام با ایران، قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی(نفتا)، پیمان تجاری اقیانوس آرام (ترنس-پسیفیک) و اخیرا پیمان منع موشک های هسته ای میان برد با روسیه بود.
نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا عبارتی آشنا را به کار برد: ترامپ بالاتر از قانون نیست و ما اجازه نمی دهیم قانون اساسی را پاره پاره کند.
این جمله می تواند اشاره ای به عبارت مشهور ترامپ در «پاره کردن برجام» باشد اما نکته مهم در اظهار پلوسی این است که خطر آشوب سازی ترامپ را این بار در داخل آمریکا گوشزد می کند.
به هر تقدیر، قانون شکنی و رسوایی های متعدد برای ترامپ چیز جدیدی نیست اما این بار، مساله بازی با امنیت ملی، احتمالا همه دمکرات ها و حدود نیمی از جمهوری خواهان را در جبهه ای متحد علیه ترامپ گرد هم می آورد. دموکرات ها گفته اند در مجلس نمایندگان اقدام به وتوی فرمان ترامپ خواهند کرد؛ امری که به صورت خودکار، مجلس سنا را ملزم به رای دادن درباره این فرمان خواهد کرد. نتیجه هر چه باشد دموکرات ها می توانند از طریق دادگاه های آمریکا نیز رئیس جمهوری این کشور را مورد پیگرد قرار دهند.
با لحاظ پرونده سنگین تخلفات ترامپ، شاید این اجماع جدید، کار را به برکناری رئیس جمهوری آمریکا پیش از ورود به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ یا در رقابت های انتخاباتی بکشاند. آنچه مسلم است تنش های این روزهای ترامپ و جریان های سیاسی آمریکا به ویژه در سایه اعلام وضعیت فوق العاده بی سابقه است.
