اگرچه هجوم کویر و جابجایی شن‌های روان گاه به خلق تابلوهای زیبا و چشم‌نوازی در بوم طبیعت رنگارنگ حاشیه کویر می‌انجامد اما این ماسه‌های روان و گرد و غبار ناشی از آن روی دیگری نیز دارد، روی دیگری که چهره دیگری از زیستن در جغرافیای خشک و زمخت کویر را به دست می‌دهد. به گزارش […]
اگرچه هجوم کویر و جابجایی شن‌های روان گاه به خلق تابلوهای زیبا و چشم‌نوازی در بوم طبیعت رنگارنگ حاشیه کویر می‌انجامد اما این ماسه‌های روان و گرد و غبار ناشی از آن روی دیگری نیز دارد، روی دیگری که چهره دیگری از زیستن در جغرافیای خشک و زمخت کویر را به دست می‌دهد.
به گزارش گفتارنامه به نقل از ایسنا، لمس تپه‌های ماسه‌ای و رمل‌های شنی تجربه‌ای به‌غایت زیبا و لذت‌بخش است اما همه ماجرا این نیست.
مردمان کویر از دیرباز در پی راه‌هایی برای رویارویی با کویر و پیشروی آن بوده‌اند. ایجاد پوشش گیاهی، تثبیت شن‌ها و ماسه‌ها به مدد مالچ و ریگ و…، ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت و خصوصاً تاغ‌زارها و…، همه و همه از راهکارها و راه‌هایی است که انسان کویری برای مقابله با چهره زمخت کویر به یاری طلبیده است تا زندگی در این طبیعت خشک و خشن را هموارتر کند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان، از شترهای سرگردان و بی ساربان به‌عنوان یکی از عوامل فشار مضاعف بر بخشی از مناطق بیابانی و مراتع درجه چهار این استان نام برد.
علی‌اصغر جلالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: گله‌های شتر در این‌گونه مناطق با تعلیف از پوشش گیاهی و خصوصاً از تاغ‌زارهای دست‌کاشت فشار مضاعفی بر این مناطق بیابانی وارد می‌کنند.
وی ادامه داد: گله‌های شتر سرگردان و بی ساربان در مناطق بیابانی و خصوصاً اراضی بیابانی جنوبی شهرستان‌های سمنان، گرمسار و سرخه و غیره مشکلات جدی ایجاد کردند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به اینکه جنگل‌های دست‌کاشت زیادی در چند دهه اخیر در استان ایجاد شده خاطرنشان کرد: برخی از این جنگل‌ها و تاغ‌زارهای دست‌کاشت عمری بیش از ۵۰ ساله دارند.
وی بر ضرورت دور نگه‌داشتن گله‌های شتر از این تاغ‌زارها تاکید و تصریح کرد: این تاغ‌زارها از مهمترین عوامل مقابله با بیابان‌زایی و جلوگیری از پیشروی کویر و بیابان هستند.
جلالی با بیان اینکه چرای شدید شترها در این مناطق، تاغ‌زارها را با خطر جدی روبرو کردند خاطرنشان کرد: چرای بی‌رویه دام‌ها در مراتع بیابانی و خصوصاً تاغ‌زارها یک معضل جدی است که باید برای مقابله با آن چاره‌جویی کرد.
وی همچنین از قاچاق چوب و زغال تاغ‌زارها به عنوان دیگر تهدید جدی بیابان‌های جنوبی این استان نام برد و گفت: فقر شدید اقتصادی در برخی از این مناطق، قیمت بالای زغال تاغ و … از عوامل مؤثر در تخریب تاغ‌زارهای این مناطق هستند که همگی در ۵ – ۶ دهه گذشته ایجاد شدند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قطع کردن و آسیب به تاغ‌هایی که چندین دهه از عمر آنها می‌گذرد را جبران‌ناپذیر خواند و اضافه کرد: برای رسیدن این تاغ‌ها به شرایط فعلی هزینه‌های زیادی شده است.
وی بر ضرورت فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی در این مناطق تاکید و تصریح کرد: باید برنامه‌های ترویجی و آموزشی با هدف ارتقا سطح فرهنگی و شناخت مردم و جوامع محلی از اهمیت این تاغ‌ها و یا پوشش گیاهی مناطق بیابانی برگزار شود.
جلالی با اشاره به تبلیغات وسیع در خصوص مزایای شیر شتر و توسعه شترداری گفت: متأسفانه برخی‌ها بدون اینکه در خصوص مراتع مورد نیاز شترها سخنی گفته شود مدام در خصوص شترداری و توسعه آن اظهار نظر می‌کنند.
با وجود اینکه معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان نقش شترهای سرگردان و بی ساربان را در تخریب تاغ‌زارهای حاشیه کویر بیشتر می‌داند، عضو شورای روستای اعلا سمنان اما نظر دیگری دارد.
عضو شورای اسلامی روستای اعلا، فراتر از شترهای سرگردان، قاچاق چوب تاغ را بلای جان تاغ‌زارهای جنوبی سمنان و از جمله تاغ‌زارهای حاشیه روستای تاریخی اعلا می‌داند.
امیر اصغری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تأیید آسیب‌های ناشی از شترهای بی ساربان اظهار کرد: شترهای سرگردان بیشتر در مناطق جنوب غربی هستند اما به نظر می‌رسد چرای گله‌های گوسفند و مهمتر از آن قاچاق چوب تاغ و تبدیل آن به زغال از عوامل تهدیدکننده تاغ‌ها هستند.
وی با انتقاد از بی‌توجهی‌ها به قاچاق چوب تاغ‌ها گفت: مردم روستا بارها گزارش‌هایی به منابع‌طبیعی مبنی بر قاچاق چوب تاغ دادند اما متأسفانه توجه چندانی نشده و قاچاق این درختچه‌های کویری همچنان ادامه دارد.
عضو شورای اسلامی روستای اعلا با بیان اینکه افراد سودجو تاغ‌ها را قطع و چند روز بعد برای تبدیل آن به زغال می‌آیند افزود: در بسیاری از شب‌ها از روستا که به تاغ‌زارها نگاه می‌کنی چراغ‌های روشنی می‌بینیم وقتی جلوتر می‌رویم می‌بینیم که افراد سودجویی هستند که قاچاق چوب کرده و چوب‌های تاغ را زغال می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه گزارش‌هایی هم که به منابع طبیعی داده می‌شود عمدتاً پیگیری نمی‌شود.
این عضو شورای اسلامی روستای اعلا قیمت بالا و ماندگاری زغال تاغ را از عوامل تهدید این درختچه‌ها و رغبت به قاچاق زغال تاغ نام برد و گفت: متأسفانه این نوع از زغال مشترهای زیادی دارد و همین انگیزه قاچاقچیان زغال تاغ را بیشتر می‌کند.
اصغری با بیان اینکه چرای گله‌های گوسفند از تاغ‌ها نیز از اصلی‌ترین عوامل آسیب به این جنگل‌های دست‌کاشت هستند در پاسخ به این پرسش ایسنا که کدام بخش از تاغ‌زارها آسیب بیشتری دیده گفت: آن بخش از تاغ‌زارها که در دید روستا و در حاشیه راه‌ها است کمتر آسیب دیده اما متافانه بخش‌هایی که از نظر و دید عموم دور است و یا مناطق میانی تاغ‌زارها به شدت آسیب دیده است.
وی با اشاره به قدمت بالای این تاغ‌زارهای دست‌کاشت ادامه داد: بسیاری از این تاغ‌ها را سال‌ها قبل از انقلاب با هدف جلوگیری از پیشروی بیابان و جا به جایی ماسه‌های روان کاشتند.
وی با بیان اینکه این تاغ‌ها از زمان بسیاری از پدربزرگ‌های ما در این مناطق کاشته شده افزود: برخی از پدربزرگ‌های ما می‌گویند پیش از این تاغ‌ها در مواقعی بوده مردم صبح که از خواب بیدار می‌شدند نمی‌توانستند درب خانه‌هایشان را باز کنند چرا که ماسه‌های بادی در پشت درب‌ها جمع می‌شدند و مانع از باز شدن درها می‌شدند.
اصغری از کاشت این تاغ‌ها به عنوان یکی از مهمترین راه‌حل‌ها برای جلوگیری از جابه‌جایی ماسه‌های روان نام برد و گفت: این تاغ‌زارها کمک زیادی به حیات روستاهای حاشیه کویر دادند.
زندگی در حاشیه کویر متفاوت از دیگر مناطق است. اینجا تا چشم کار می‌کند کویر است و بیابان، آفتاب است و حرارت.
اینجا وجود بوته‌های خار هم نعمتی است چه رسد به تاغ؛ این درختچه کویری و جنگل‌های دست‌کاشتی که گفته می‌شود که قدیمی‌ترین آنها به دهه چهل خورشیدی یعنی به بیش از نیم قرن پیش از این برمی‌گردد.
دلازیان یکی از آخرین روستاهای جنوبی سمنان است، روستایی که در لب مرز بیابان و کویر ایستاده، روستایی که چشم امیدش به همین تاغ‌زارها است.
علی دیانی دهیار روستای دلازیان، چرای شترها از تاغ‌زارها را یک واقعیت انکار ناشدنی برشمرد و گفت: البته شترها بی ساربان نیستند یا لااقل شترهای این منطقه سرگردان نیستند اما به هر حال چرای شترها از تاغ‌ها سبب می‌شود که تاغ‌زارها در درازمدت آسیب ببینند.
وی با بیان اینکه شترها آن بخش جوان ساقه‌های تاغ را خورده و مانع از تداوم رشد تاغ‌ها می‌شوند افزود: مسؤولان منابع‌طبیعی البته مانع از آسیب به تاغ‌ها می‌شوند و همواره تذکرهایی به ساربان‌ها می‌دهند اگرچه طبیعی است که منابع‌طبیعی نیز آنقدر نیروی انسانی ندارد که همواره در منطقه حضور داشته باشد.
دهیار روستای دلازیان با بیان اینکه چرای شترها محدود به این روستا نیست، گفت: گله‌های شتر تنها محدود به دلازیان نیست بلکه از همه روستای جنوب سمنان از خیرآباد تا رکن‌آباد و این روستا و … هستند.
وی با بیان اینکه تاغ‌زارهای نزدیک روستا آسیب چندانی ندیدند، خاطرنشان کرد: بیشتر تاغ‌زارهایی که در مناطق دورتر از روستا هستند آسیب دیدند.
دهیار دلازیان در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا در خصوص قاچاق زغال تاغ گفت: قاچاق چوب تاغ‌ها قبلاً بیشتر بوده و الان کمتر شده و یا در محدوده روستای ما وجود ندارد.
دیانی بر لزوم حفاظت از تاغ‌زارها تاکید و تصریح کرد: تاغ‌ها نقش مهمی در زندگی مردم منطقه دارند و خصوصاً در زمان وزش بادهای فصلی و در زمان تغییر فصل که ماسه‌های روان در اثر باد جابجا و ایجاد گرد و غبار می‌کنند این تاغ‌ها مانع از جابجایی شن‌ها و ماسه‌های روان می‌شوند.
وی با بیان اینکه در زمان تغییر فصل‌ها وزش بادها از حوالی ساعت ۱۱ صبح شروع و تا غروب‌ها ادامه دارد افزود: این بادها تمام گرد و غیار و خاک و ماسه‌های روان کویر را با خود به روستاهای حاشیه کویر می‌آورند اما کاشت این تاغ‌ها و ایجاد پوشش در مقابل آن می‌تواند از این گرد و غبارها تا حد زیادی جلوگیری کند.
به هر روی تاغ‌زارها و پوشش کویری موجود در نوار جنوبی استان سمنان به مثابه مانعی جدی در برابر پیشروی کویر و مهمتر از آن گرد و غبارهای کویری و ماسه‌های روان عمل می‌کند.
تاغ‌زارها، خوان نعمتی است که همگی کویرنشینان منطقه، بر گرد آن نشسته‌اند نعمتی که زندگی در این جغرافیای زمخت و خشک را تلطیف کرده و جدای از رویارویی بی‌وقفه با هجوم کویر؛ این درخت خنکایی، سایه‌ساری در برهوت کویر پیش چشم رهگذران خسته قرار داده تا در گرمای طاقت‌فرسای کویر، مردمان خستگی‌ناپذیر آن، لختی در سایه‌سار آن درنگ کنند و تن خسته را در خنکای سایه‌اش بشویند.
قطع این درخت نه تیشه بر تاغ که تیشه بر زندگی است، زندگی ساده‌ای که متفاوت از دیگر جاها است چرا که مردمان این دیار جدای از زیستن باید به جبر طبیعت در برابر کویر نیز بایستند.
